AI: wist hoe in plaats van nooit

AI: wist hoe in plaats van nooit

“Het onderzoek levert ons geen abstracte fantasieën op, maar eerder concrete benaderingen voor het dagelijkse leven op de bouwplaats.” Het betreffende onderzoek, inclusief een gids met praktische tips waar Anton Rieder het hier over heeft, beloofde spannend leesvoer. De titel: “Toepassing van kunstmatige intelligentie in de bouwsector.” De Tiroolse bouwaannemer en plaatsvervangend federaal gildemeester vervolgde: "Voor veel bedrijven is het aan de slag gaan met AI een grote hindernis - de gids helpt dit te overwinnen. Belangrijk is dat de industrie zelf de implementatie ervan moet helpen vormgeven - op een praktische, realistische en oplossingsgerichte manier."

Duidelijke behoefte om bij te praten

Het onderzoek werd uitgevoerd door het Future Agency for Construction (ZAB) en de University for Continuing Education Krems. Het laat zien dat de binnenlandse bouwsector nog steeds een aanzienlijk potentieel heeft om zijn achterstand in te halen ten opzichte van de internationale normen als het gaat om het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI). Hoewel grootschalige proefprojecten al een realiteit zijn in de VS, Japan en de Scandinavische landen, bevinden binnenlandse bedrijven zich vaak nog in de beginfase. Maar volgens de auteurs van het onderzoek ligt hier juist een kans: iedereen die nu begint met gerichte projecten en bijscholingsinitiatieven kan helpen normen vorm te geven en zijn eigen oplossingen te ontwikkelen.

“Veel bedrijven vragen ons: waar kunnen we beginnen?” meldt Georg Hanstein, hoofd digitalisering en innovatie bij ZAB. De verwachting is groot – niet in de laatste plaats omdat AI inmiddels een alomtegenwoordig onderwerp is. "De uitdaging is om verstandige toepassingsgebieden te identificeren zonder overhaaste beloften van redding te doen. We moeten goed kijken waar er daadwerkelijk een voordeel zit", zegt Hanstein.

De mogelijke toepassingsgebieden van AI in de bouw zijn divers: het wordt al gebruikt voor monitoring en documentatie op bouwplaatsen. Het helpt processen te optimaliseren, doet suggesties voor ontwerpen of helpt bij het opstellen van bouwschema's.

Hanstein wijst op het voorbeeld van de Vorarlberg Rhomberg Group, die gegevens van sensoren, camera's en drones evalueert met behulp van AI om de voortgang van de bouw vast te leggen en veiligheidsrisico's te minimaliseren. Hanstein: "Het kan in zo'n korte tijd enorme hoeveelheden gegevens doorzoeken die een mens niet aankan. Dit verlicht de last voor het bouwmanagement en voorkomt vertragingen." Hetzelfde geldt voor de planningsfase. De AI kan in korte tijd een groot aantal ontwerpvarianten genereren en daaruit de beste suggesties selecteren. “AI opent compleet nieuwe mogelijkheden om land optimaal te benutten”, zegt Hanstein.

Een ander mogelijk werkterrein voor AI is bouwplanning. Tegenwoordig maken bouwmanagers planningen meestal handmatig op basis van hun ervaring. Een AI daarentegen kan miljoenen varianten berekenen en de meest efficiënte processen aanbevelen. “Dit betekent dat inactieve tijden tot een minimum kunnen worden beperkt en dat middelen specifieker kunnen worden ingezet”, legt Hanstein uit.

Het onderzoek wijst echter ook op de belangrijkste hindernissen bij de implementatie van AI in bedrijven: een gebrek aan interfaces, een ontoereikende digitale infrastructuur en het gebrek aan gekwalificeerde specialisten. “Zolang er geen gestructureerde, digitale data zijn, heeft de AI niets om mee te werken”, waarschuwt Hanstein. Volgens hem werkt ongeveer 90 procent van de bedrijven nog steeds grotendeels met analoge of niet-machineleesbare gegevens. Alleen wanneer pakbonnen, facturen of urenstaten digitaal en op een gestandaardiseerde manier worden vastgelegd, kan AI zijn volledige potentieel ontplooien.

Ook juridische en organisatorische vraagstukken mogen niet worden onderschat. Rupert Redl en Christina Ipser van de Universiteit van Krems benadrukken in het onderzoek dat bedrijven duidelijke randvoorwaarden nodig hebben – bijvoorbeeld met betrekking tot gegevensbescherming, verantwoordelijkheid of economische efficiëntie. “Om vertrouwen te creëren zijn transparante proefprojecten, open standaarden en sterkere juridische bescherming bij het gebruik van AI-technologieën nodig”, zeggen ze.

Parallel aan het onderzoek ontwierpen de auteurs ook een ‘Gids voor de toepassing van kunstmatige intelligentie in de bouwsector’. Hij beantwoordt praktische vragen over de inzet van AI op bouwplaatsen: Welke toepassingen zijn vandaag de dag al haalbaar? Hoe kunnen de eerste pilotprojecten worden uitgevoerd? Welke bijscholingsaanbiedingen zijn zinvol? “Het is niet de grootste oplossing die telt, maar de juiste op het juiste moment. De bouwsector heeft geen visies uit Silicon Valley nodig, maar eerder hulpmiddelen voor het dagelijkse werk”, zegt co-auteur Redl.

ZAB-expert Hanstein benadrukt nog een ander aspect: de cultuurverandering in de omgang met AI. Veel bedrijven maken zich nog steeds zorgen over het toevertrouwen van gevoelige taken aan een machine. “Bij aanbestedingen zou AI bijvoorbeeld al een groot deel van het werk kunnen overnemen. Maar er heerst nog steeds veel wantrouwen bij bedrijven. Het opbouwen van vertrouwen zal tijd kosten – ook omdat AI-tools vaak foutieve resultaten opleveren. Je moet precies weten hoe je AI moet inzetten.”

Dat is blijkbaar ook de mening in Brussel. Sinds februari 2025 is in de EU de zogenaamde AI-wet van kracht. “Elke persoon die AI in het bedrijf gebruikt, moet een training volgen – ook al is het maar een e-mail met ChatGPT”, legt Hanstein uit. Deze regeling is nog niet echt herzien, maar is al van toepassing: volgens deze heeft elke werknemer een opleidingscertificaat nodig - ongeacht de grootte van het bedrijf. De ZAB biedt vanaf januari 2026 gratis trainingen aan.

De studie pleit ook voor een “offensief voor bouwvaardigheden”. Het doel is om praktische bijscholingsmogelijkheden te bieden voor alle niveaus – van management tot bouwplaats. Zonder gerichte ontwikkeling van vaardigheden dreigt de sector het contact met de internationale ontwikkelingen te verliezen.

Ondanks alle hindernissen zijn de experts van mening dat de kansen groter zijn dan de uitdagingen. “AI kan ons helpen processen efficiënter te maken, fouten te verminderen en het bouwmanagement te ontlasten. Maar de sleutel ligt in de data”, benadrukt ZAB-man Hanstein. Bouwgildevertegenwoordiger Rieder benadrukt dit: “Dit is het juiste moment om ervaring op te doen, netwerken op te bouwen en actief mee te werken aan toekomstbestendige oplossingen.”

Gids voor de toepassing van kunstmatige intelligentie in de bouwsector

De ‘Gids voor de toepassing van kunstmatige intelligentie in de bouwsector’ is gericht op kleine en middelgrote bedrijven en geeft antwoord op de volgende vragen:

• Was funktioniert heute schon in der Praxis?
• Wie können erste Pilotprojekte umgesetzt werden?
• Welche Weiterbildungsangebote sind sinnvoll?
• Welche rechtlichen Grundlagen sind zu beachten?

Download het onderzoek en de gids