Suche
Nachtventilatie: nieuwe bevindingen voor energiezuinig koelen
Het onderzoeksproject “CoolBRICK” onderzocht onder reële omstandigheden hoe effectief nachtventilatie kan worden gebruikt om gebouwen op natuurlijke wijze te koelen.
Nachtventilatie: nieuwe bevindingen voor energiezuinig koelen
Met toenemende hittegolven en stijgende temperaturen wordt thermische isolatie in de zomer ook een centrale uitdaging voor de bouwsector en de bouwtechnologie. Vooral moderne, goed geïsoleerde en luchtdichte gebouwen hebben de neiging oververhit te raken, vooral als er grote raamoppervlakken en opslagcapaciteiten zijn. Eén ding is zeker: klassieke oplossingen zoals airconditioningsystemen zijn energie-intensief en niet in de geest van duurzaam bouwen. Natuurlijke nachtventilatie biedt een energie-efficiënt en kosteneffectief alternatief – als het maar doelgericht wordt gepland en geregeld.
Doel van het CoolBRICK-project
Het CoolBRICK-onderzoeksproject onderzocht voor het eerst onder reële omstandigheden hoe verschillende ventilatiescenario's 's nachts werken - vooral in combinatie met metselwerk als opslagmassa. De focus ligt op het effect van verschillende raamposities, regeltechnologieën en vormen van ventilatie op de koeling van gebouwen 's nachts.
Het project werd uitgevoerd door bekende partners zoals de Vereniging van Oostenrijkse Steenfabrieken (VÖZ), de ZAB Zukunftsagentur Bau, de Universiteit van Krems, de Salzburg University of Applied Sciences en Velux Austria.
Onderzoek onder reële omstandigheden
Het hart van het onderzoeksproject waren twee identieke testwoningen met bakstenen muren en buitenzonwering voor de ramen op het terrein van de BAUAkademie Salzburg(zie omslagfoto). Deze werden jarenlang gemonitord met ruim 200 sensoren om het daadwerkelijke koelpotentieel van verschillende nachtventilatiescenario’s vast te leggen. Daarnaast werden verschillende besturingstechnologieën en raamopeningsposities getest - van de klassieke kantelpositie tot geautomatiseerde dwarsventilatie en het gebruik van wiskundige modellen. De resultaten zijn baanbrekend: “Voor het eerst levert het project uitgebreide, empirische gegevens over hoe natuurlijke nachtventilatie en gerichte koeling van de opslagmassa’s het meest effectief kunnen worden gebruikt”, legt Heinz Hackl, Public Affairs Manager bij Velux Oostenrijk, uit. "Zelfs eenvoudige maatregelen zoals gerichte dwarsventilatie hebben een enorm effect. Het potentieel van deze low-tech methode werd voorheen in veel gevallen onderschat."
Essentiële inzichten voor de bouwpraktijk
1. Kantelramen zijn niet voldoende
De klassieke gekantelde raampositie zorgt voor een hygiënische luchtuitwisseling, maar verlaagt de kamertemperatuur slechts met ca. 1,6°C - met een maximale luchtverversingssnelheid van 2 uur⁻¹. In moderne, goed geïsoleerde gebouwen is dit vaak niet voldoende om oververhitting in de zomer te voorkomen.
2. Kruisventilatie heeft een aanzienlijk groter effect
Als er aan twee tegenoverliggende zijden wordt geventileerd (bijvoorbeeld gevel + achterkant of gevel + dak), ontstaan luchtverversingssnelheden van ruim 4 uur⁻¹ bij een raamopening van slechts 20 cm. De kamertemperatuur kon tot 5,5 °C worden verlaagd – een duidelijk merkbaar effect op het woon- en werkcomfort.
3. Schoorsteenventilatie is bijzonder effectief
Door de combinatie van open dak- en gevelramen ontstaat een zogenaamd ‘schoorsteeneffect’: warme lucht stijgt op en ontsnapt via het dak, terwijl koelere nachtlucht naar beneden stroomt. Resultaat: Luchtverversingssnelheden tot 12 h⁻¹ – zelfs bij nauwelijks meetbare buitenluchtbeweging (< 0,5 m/s).
4. Bakstenen muren ondersteunen natuurlijke koeling
Door hun hoge thermische massa kunnen bakstenen muren de warmte van de dag opslaan en ‘s nachts via ventilatie weer vrijgeven. Deze passieve afvoer van de opslagmassa's is alleen effectief als er voldoende koude lucht circuleert, dus bij een goed geplande nachtventilatie.
5. Geautomatiseerde besturing verhoogt de efficiëntie
Het simpelweg openen van het raam is niet voldoende; de juiste timing is cruciaal. Intelligente, sensor- of modelgebaseerde besturingen openen en sluiten ramen proactief en houden rekening met weergegevens, muurtemperatuur en binnenklimaat. Hierdoor is een maximaal koeleffect mogelijk bij minimaal energieverbruik - ook ideaal voor gebruik van dakramen met automatische bediening.
Belang voor de bouwpraktijk en duurzame bouwplanning
De resultaten van het onderzoek onderstrepen hoe belangrijk goed doordachte ventilatieconcepten zijn bij nieuwbouw en renovatie van gebouwen:
Dakramen plannen
- Der Einsatz von automatisierten Dachfenstern (z. B. Velux „Integra“) kann gezielt zur Kaminlüftung beitragen.
- Fensterpositionierung wird zur entscheidenden Planungsfrage: Ideal sind Durchlüftungsachsen über Fassaden- und Dachöffnungen hinweg.
- In der Sanierung lohnt es sich, zusätzliche Öffnungsflächen nachzurüsten – insbesondere in schwer durchlüftbaren Dachgeschossen.
Integratie in het ventilatieconcept
- Nachtlüftung sollte als Teil eines ganzheitlichen Lüftungs- und Klimakonzepts verstanden werden – auch ohne mechanische Lüftungsanlagen.
- Low-Tech-Lösungen wie natürliche Lüftung können durch smarte Steuerungen ein neues Maß an Effizienz erreichen.
Bijdrage aan duurzaamheid en energie-efficiëntie
- Reduktion von Überhitzung ohne aktive Kühlung sorgt für geringere Betriebskosten, zusätzliche Kühlsysteme sind nicht nötig.
- Wichtiger Beitrag zur Erreichung von Klimazielen und Reduktion des Energiebedarfs im Sommer.
Förderfähigkeit möglich im Rahmen nachhaltiger Bau- und Sanierungsvorhaben.
Conclusie: Plan nachtventilatie specifiek – in plaats van alleen maar ramen te kantelen
Het CoolBRICK-project laat op indrukwekkende wijze zien dat met een doordachte ventilatieplanning, gerichte raamindeling en geautomatiseerde regeling de kamertemperatuur 's nachts aanzienlijk kan worden verlaagd - zonder enige technische koeling. Vooral het dak speelt hierbij een cruciale rol vanwege het schoorsteeneffect. Dit maakt intelligente dakraamoplossingen tot een centraal onderdeel voor klimaatbestendige, gezonde en energiezuinige gebouwen.
(bt)
